Captain Israel καλεί Captain America

Σούπερ προπαγάνδα με μια γεύση μακαρθισμού Του Άρη Χατζηστεφάνου Οι μύες ασφυκτιούν μέσα στην ελαστική, μπλε στολή. Μια μάσκα κρύβει επιμελώς τα χαρακτηριστικά του προσώπου και μια ασπίδα τον προστατεύει από τα χτυπήματα των αντιπάλων του.  Ο υπερήρωας της ιστορίας μας θα μπορούσε να είναι ο περίφημος Captain America, ο οποίος ύστερα από 70 χρόνια παρουσίας στο χαρτί δοκιμάζει φέτος την τύχη του και στη μεγάλη οθόνη. Ο δικός μας «καπετάνιος» όμως δεν είναι τυλιγμένος στην αστερόεσσα. Έχει ντυθεί στα γαλανόλευκα της ισραηλινής σημαίας. Και το αστέρι που κοσμεί την ασπίδα του δεν παραπέμπει σε κάποια από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ αλλά στο απόλυτο σύμβολο του Ιουδαϊσμού - το αστέρι του Δαυίδ.   Ο Captain Israel, προικισμένος όπως εξηγεί και ο ίδιος, «με τη δύναμη του Σαμψών και τη σοφία του Σολομόντα», είναι έτοιμος να πολεμήσει «τον αντισημιτισμό και τον αντισιωνισμό για να προστατεύσει τον τρόπο ζωής των Ισραηλινών και των συμμάχων τους, σε όλο τον κόσμο». Ο νέος, εβραίος σούπερ ήρωας «γεννήθηκε» πριν από λίγους μήνες με πρωτοβουλία της Stand With Us, μιας οργάνωσης η οποία χρηματοδοτείται από εβραϊκές κοινότητες σε όλο τον κόσμο για να παρουσιάζει, όπως αναφέρει και στο καταστατικό της «την ισραηλινή πλευρά των πραγμάτων». Ο Capatain Israel, όμως, δεν είναι ο συνηθισμένος υπερήρωας των παιδικών μας χρόνων. Όταν οι υπόλοιποι συνάδελφοί του δίνουν μάχες με τις δυνάμεις του κακού αυτός προτιμά να διηγείται την ιστορία του κράτους του Ισραήλ και - αραιά και που - να ρίχνει και καμιά μπουνιά.  Οι διηγήσεις του ξεκινούν ήδη από τις πρώτες σελίδες της χάρτινης ζωής του. «Ήμουν εκεί» λέει «όταν γεννήθηκε ο εβραϊκός πολιτισμός και η εθνική μας ταυτότητα, στη γη του Ισραήλ πριν από 3.000 χρόνια... ήμουν εκεί όταν ιδρύθηκε το Τελ Αβίβ το 1909». Όπως ήταν φυσικό οι πρώτες του λέξεις ήταν αρκετές για να προκαλέσουν την αντίδραση αρκετών ιστορικών, ανθρωπολόγων και εθνολόγων εντός και εκτός του Ισραήλ. «Εγώ, Captain Israel» του απάντησε ο ιστορικός Μαρκ Λεβιν, από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια «μπορεί να μην έχω τα χρόνια σου αλλά έχω γράψει μερικά βιβλία για την ιστορία του Τελ Αβίβ και δεν σε θυμάμαι σε καμία φωτογραφία - εκτός φυσικά αν δεν φόραγες τη στολή σου». Πριν από μερικές εβδομάδες ο Λεβίν επιχείρησε να απαντήσει σε ένα προς ένα στα επιχειρήματα του Captain Israel: του εξήγησε λόγου χάρη ότι οι πρώτες αναφορές στην Παλαιστίνη γίνονται από τον Ηρόδοτο και τον Αριστοτέλη και όχι από τις ρωμαϊκές αναφορές στους Φιλισταίους και πως η περιοχή της σημερινής Παλαιστίνης, την οποία εποίκησαν εβραίοι πρόσφυγες, δεν ήταν έρημη αλλά κατοικούνταν από 700.000 Παλαιστίνιους που εκτοπίστηκαν. Στο ίδιο μήκος κύματος, αλλά με λιγότερο κόσμιες εκφράσεις, παρενέβη στη συζήτηση και ο διάσημος Ισραηλινός μουσικός και συγγραφέας Γκιλάντ Ατζμόν: «σε αντίθεση με τον απλοϊκό αλλά πάντα ανθρωπιστή Σούπερμαν, που τρομάζει όσους χτυπάνε τη γυναίκα τους και μερικούς γκάνγκστερ» έγραψε προ ημερών ο Ατζμόν «ο εβραίος υπερ-άνθρωπος πραγματοποιεί μια εθνοκάθαρση... για να σώσει την εκλεκτή φυλή».   Από πότε όμως οι ακαδημαϊκοί συνομιλούν με χάρτινους υπερ-ήρωες  και γιατί κάποιοι καλλιτέχνες εκνευρίζονται τόσο από τις περιπέτειές τους; Όπως φαίνεται ο Captain Israel χτύπησε μια ευαίσθητη χορδή όσων πιστεύουν ότι η ποπ κουλτούρα των κόμικς αντανακλά τις πιο ενδόμυχες διεργασίες μιας κοινωνίας και αποκαλύπτει αθέατες πλευρές της εθνικής ταυτότητας. Και όπως ήταν αναμενόμενο, όλοι αυτοί οι ερευνητές και ακαδημαϊκοί πριν ρίξουν τον Captain Israel στο ντιβάνι της ψυχανάλυσης αναζήτησαν μερικά επιπλέον στοιχεία από τον μέντορά του... τον Captain America.  Ο ήρωας με την αστερόεσσα Γεννημένος το Δεκέμβριο του 1940, ένα χρόνο δηλαδή πριν από την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, ο Captain America, σηματοδοτεί το τέλος του αμερικανικού απομονωτισμού και την προσπάθεια ενός μεγάλου τμήματος της οικονομικής και πολιτικής ελίτ των ΗΠΑ να προετοιμάσει τον πληθυσμό για την εμπλοκή στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο εξώφυλλο του πρώτου τεύχους ρίχνει μια δυνατή γροθιά στον Αδόλφο Χίτλερ τη στιγμή που ναζιστές αξιωματικοί προσπαθούν να τον γαζώσουν με τα αυτόματά τους. «Όταν κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος» εξηγούσε σχεδόν μισό αιώνα αργότερα ο κειμενογράφος του κόμικ, Τζακ Κίρμπι, «ομάδες ναζιστών της Νέας Υόρκης απειλούσαν ότι θα με σαπίσουν στο ξύλο». Ήταν προφανές ότι ο Captain America είχε κηρύξει τον πόλεμο εναντίον των δυνάμεων του άξονα πολύ πριν το κάνει ο πρόεδρος Ρούσβελτ, όταν η πλειονότητα των Αμερικανών δεν γνώριζε τι ακριβώς έχει να χωρίσει με τη ναζιστική Γερμανία.   Παρόλα αυτά, όπως εξηγούσε σε εργασία του ο δρ Τζέισον Ντίτμερ, από το αμερικανικό πανεπιστήμιο Georgia Southern, ο Captain America εξέφραζε απόλυτα τη «γεωπολιτική αφήγηση» με την οποία η Ουάσινγκτον ήθελε να παρουσιάσει την εμπλοκή της στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν είναι τυχαίο ότι στο πάνθεον των σούπερ ηρώων είναι ο μοναδικός που κρατά ασπίδα συμβολίζοντας την αμυντική στάση μιας υπερδύναμης που «αναγκάζεται» να πολεμήσει (αν και ύστερα από τα πρώτα τεύχη ο άρχισε να πετά την ασπίδα στα κεφάλια των εχθρών του). «Η ποπ κουλτούρα (του Captain America)» εξηγούσε ο Ντίτμερ «οδηγεί σε εσωτερίκευση των μυθικών και συμβολικών χαρακτηριστικών της εθνικής ταυτότητας... είναι δηλαδή ένας από τους τρόπους με τους οποίους ο κόσμος καταλαβαίνει το γεωπολιτικό πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται».  Κατά μια έννοια, ο ήρωας με την αστερόεσσα αποτελεί μια προβολή σε διεθνές επίπεδο του αμερικανού καουμπόι, ο οποίος δεν τραβά ποτέ πρώτος το όπλο αλλά βγαίνει πάντα νικητής γιατί είναι πιο γρήγορος και ικανός από τους αντιπάλους του. Σε αντίθεση μάλιστα με τον «εξωγήινο» σούπερμαν (από τον πλανήτη Κρίπτον), ο οποίος ενσαρκώνει τον μετανάστη που εντάσσεται στην αμερικανική κοινωνία, ο Captain America είναι γέννημα θρέμμα της βαθιάς Αμερικής. Είναι ο ατομιστής πατριώτης που επιτρέπει το διαχωρισμό ανάμεσα στον Αμερικανό υπήκοο και τον... Άλλο. Ο τεράστιος Δαυίδ και ο μικροσκοπικός Γολιάθ Προφανώς ο Captain Israel, μπορεί να δανειστεί πολλά από τα χαρακτηριστικά του Αμερικανού συναδέλφου του για να εκφράσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εθνικής ταυτότητας του Ισραήλ. Θεωρητικά εκφράζει και αυτός το εθνικό συμφέρον, την εσωτερική τάξη αλλά και την εξωτερική πολιτική του κράτους που υπηρετεί. Ή όπως εξηγούσε παλαιότερα ο Ντίτμερ για τον Captain America «είναι ταυτόχρονα εκπρόσωπος του έθνους αλλά υπερασπιστής του».   Ένας πολεμιστής όμως δεν κρίνεται από τη στολή του αλλά από τους εχθρούς που επιλέγει να πολεμήσει. Καθώς λοιπόν δεκάδες αναλυτές προέβλεπαν ότι το Ισραήλ θα εμπλεκόταν, μέσα στο 2011, σε μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του Λιβάνου, της Γάζας ή ακόμη και του Ιράν θα περίμενε κανείς ότι ο νέος υπερήρωας θα τα έβαζε με τον Νασράλα και τη Χεζμπολάχ, θα σταματούσε με την ασπίδα του τους τις αυτοσχέδιες ρουκέτες της Χαμάς η θα γρονθοκοπούσε τον Αχμεντινετζάντ. Ο Captain Israel όμως φάνηκε να έχει διαφορετικές προτεραιότητες. Στην πρώτη του ολοκληρωμένη περιπέτεια ο υπερμεγέθης καλογυμνασμένος ήρωας αποφάσισε να τα βάλει με το φιλειρηνικό κίνημα BDS (Boycott, Divestment and Sanctions) το οποίο καλεί τον κόσμο να μποϊκοτάρει τα ισραηλινά προϊόντα και να αποσύρει τις επενδύσεις του «έως ότου το κράτος του Ισραήλ σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη». Το BDS έχει καταφέρει σημαντικές επιτυχίες τα τελευταία χρόνια καθώς εκατοντάδες πανεπιστημιακοί και καλλιτέχνες ακυρώνουν επισκέψεις τους στο Ισραήλ ενώ ομάδες φοιτητών παρεμβαίνουν συνεχώς σε εκδηλώσεις όπου παρευρίσκονται ισραηλινοί αξιωματούχοι. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Captain Israel, ενώ μάχεται το BDS (το οποίο παρουσιάζεται σαν τεράστιο φίδι) υπενθυμίζει στους αναγνώστες του ότι τραγουδιστές όπως ο Έλβις Κοστέλο, ο Σαντάνα και οι Pixies ακύρωσαν τις συναυλίες τους στο Ισραήλ ύστερα από την παρέμβαση της συγκεκριμένης οργάνωσης. Καπετάν κομμουνιστοφάγος Θα ήταν φυσικά εύκολο να κατηγορήσει κάποιος τον Captain Israel ότι ενώ ο Αμερικανός ομόλογός του τα έβαζε με τον φασισμό αυτός μάχεται ομάδες ανυπεράσπιστων φιλειρηνιστών που θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα στη διεθνή κοινότητα.  Η αλήθεια όμως είναι ότι και ο Captain America πέρασε μεγάλο μέρος της καριέρας του κυνηγώντας... φαντάσματα. Πολύ πριν τελειώσει ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος ο ήρωας με την αστερόεσσα στρέφεται εναντίον του «εσωτερικού εχθρού» κυνηγώντας υποτιθέμενους κατασκόπους. Οι αναγνώστες μάλιστα είχαν την ευκαιρία να λάβουν ταχυδρομικά ένα ειδικό παράσημο εάν πρώτα υπέγραφαν μια οργουελική δήλωση: «Ορκίζομαι να φυλλάτω πίστη εις τις αρχές της ελευθερίας και να συνδράμω τον Captain America στον πόλεμο εναντίον των κατασκόπων, στο εσωτερικό των ΗΠΑ».  Λίγα χρόνια αργότερα, όταν ο υπερήρωας θα επανακυκλοφορήσει με το παρατσούκλι commie smasher (σε ελεύθερη απόδοση o κομμουνιστοφάγος), τη θέση των «κατασκόπων» παίρνουν τα θύματα των μακαρθικών διώξεων.  Είναι λοιπόν ο Captain Israel ένα δημιούργημα κατ΄ εικόνα και καθ΄ ομοίωσιν του Captain America; Παρά τις εμφανείς ομοιότητες, ο Αμερικανός υπερήρωας έχει πολύ περισσότερες ιστορίες να διηγηθεί στα εγγόνια του. Σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη, ο Captain America αμφισβήτησε πολλές φορές τη γραμμή που χάρασσε ο Λευκός Οίκος, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο. Το 1972, λόγου χάρη, καθώς το αντιπολεμικό κίνημα βρισκόταν στο απόγειό του, η εταιρεία Marvel που εξέδιδε το κόμικ ανέθεσε τη συγγραφή των κειμένων σε έναν αρνητή στράτευσης, τον Στίβ Ένγκλεχαρτ. Ο Ένγκλεχαρτ, όχι μόνο θα προσπαθήσει να κρατήσει τον ήρωά του μακριά από τις ζούγκλες του Βιετνάμ αλλά θα τον φέρει και σε σύγκρουση με το μακαρθικό του παρελθόν. Ο Captain America, ύστερα από μια εσωτερική σύγκρουση θα καταδικάσει την «αντικομουνιστική παράνοια» της δεκαετίας του ΄50 ενώ θα προετοιμαστεί να αμφισβητήσει ακόμη και τον ίδιο τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Όταν το σκάνδαλο Γουότεργκειτ οδηγεί τον Νίξον σε ατιμωτική παραίτηση, ο ήρωας της Marvel προχωρά σε μια πράξη που για λίγα χρόνια νωρίτερα θα άγγιζε τα όρια της εθνικής μειοδοσίας: πετά τη στολή με την αμερικανική σημαία. Δεν πρόκειται φυσικά για κάποια επανάσταση της αμερικανικής βιομηχανίας των κόμικς απέναντι στην αμερικανική κυβέρνηση. H Marvel δείχνει απλώς να αφουγκράζεται την οργή αλλά και τον φόβο μιας ολόκληρης κοινωνίας απέναντι στην προσωρινή παρακμή της υπερδύναμης: Οι ΗΠΑ παραμένουν βυθισμένες στο βούρκο του Βιετνάμ, το πολιτικό κατεστημένο συγκλονίζεται από σκάνδαλα ενώ ο «βασιλιάς δολάριο» αποδεικνύεται γυμνός καθώς η κρίση της δεκαετίας του ΄70 συμπαρασύρει την μεταπολεμική οικονομική αρχιτεκτονική του Μπρέτον Γούντς. Σε αυτό το σκηνικό ο Captain America θα προτιμήσει να κατηγορηθεί ως ρίψασπις παρά να ταυτιστεί με τη μαύρη ψυχή μιας άρρωστης αυτοκρατορίας. Σχεδόν τρείς δεκαετίες αργότερα όταν η αμερικανική πολεμική μηχανή θα βυθιστεί στο βάλτο του Ιράκ και του Αφγανιστάν, ο Captain America θα φροντίσει να διαχωρίσει και πάλι τη θέση του από τις αποφάσεις του Λευκού Οίκου. Όταν επισκέπτεται το Γκουαντάναμο στην Κούβα, δείχνει αηδιασμένος από τη συμπεριφορά απέναντι στους μουσουλμάνους κρατούμενους και πετά τον διοικητή του στρατοπέδου στη θάλασσα. Λίγα τεύχη αργότερα θα πρωτοστατήσει σε μια ακόμη μικρή ανταρσία όταν αρνείται να προσυπογράψει το λεγόμενο Superhuman Registration Act (νομοθετική πράξη καταγραφής υπερ-ηρώων) μια ρύθμιση με την οποία η κυβέρνηση καλεί όλους τους υπερήρωες να στρατολογηθούν και να αποκαλύψουν την πραγματική τους ταυτότητα. Ο Captain America αρνείται τις εντολές, γεγονός που πυροδοτεί εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των υπερηρώων (με τον X-man σε ρόλο «λακέ» της κυβέρνησης) και ο ίδιος περνά στο χώρο της παρανομίας για να αποφύγει τη σύλληψη. «Αυτό που ήθελα να δείξω» θα πει αργότερα ο κειμενογράφος Μαρκ Μίλαρ «είναι πως όταν μια χώρα αντικαθιστά την ελευθερία με την ασφάλεια ακόμη και ένας άνθρωπος που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του τυλιγμένος στην αστερόεσσα, μπορεί να καταλήξει στη φυλακή». Το Superhuman Registration Act αποτελεί μια έμμεση αναφορά στο Patriot Act το οποίο επέβαλε ο Μπους (και διατήρησε ανέπαφο ο πρόεδρος Ομπάμα) αλλά και σε κάθε μορφή «φακελώματος», όπως την άρση της ανωνυμίας στο διαδίκτυο, που προσπαθούσαν να επιβάλλουν κυβερνήσεις και επιτροπές σοφών σε ολόκληρο τον κόσμο.   Ο Captain America θα παραμείνει πάντα ένας συντηρητικός, εάν όχι αντιδραστικός εθνικιστής. Όπως και κάθε σούπερ ήρωας, άλλωστε, δεν έχει αποστολή να αλλάξει τον κόσμο (αυτή δεν ήταν ποτέ δουλειά για «ήρωες») αλλά να διατηρήσει το status quo. Παρόλα αυτά, στην 70χρονη ζωή του ποιώντας ίσως την ανάγκη (των πωλήσεων) φιλοτιμία θα καταφέρει να διακρίνει την κυβέρνηση από το έθνος και να αντιταχθεί στο πρώτο για να σώσει, υποτίθεται, το δεύτερο. O Captain Israel, ο οποίος κυκλοφορεί συνοδευόμενος από μαχητικά της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας και άρματα μάχης του στρατού φαίνεται πως έχει διαφορετική άποψη.   Ο φάκελος κοινωνικών φρονημάτων των σούπερ ηρώων. Superman: O ήρωας των ηρώων. Βγαλμένος από τα συντρίμμια της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του ΄30 ο Superman συμβόλιζε τον μετανάστη ο οποίος κατάφερε να ενσωματωθεί στην αμερικανική κοινωνία. Βαθιά συντηρητικός, όπως και η οικογένεια στην οποία μεγάλωσε, κατάφερε να μετριάσει τον επαρχιωτισμό του όταν έπιασε δουλειά στην φιλελεύθερη εφημερίδα την Daily Planet. Παρόλα αυτά οι παραγωγοί του Χόλιγουντ καλούσαν την κλάση του σε περιόδους επιστροφής του συντηρητισμού - όπως στην νεοφιλελεύθερη Αμερική του Ρίγκαν, στα τέλη της δεκαετίας του 70 αλλά και μετά την 11η Σεπτεμβρίου. «Η επιστροφή του σούπερμαν το 2006» θα γράψει η Monde Diplomatique «συμπυκνώνει το πνεύμα του patriot act: Μια υπεράνθρωπη δύναμη την οποία κανένας δεν μπορεί να ελέγξει παρακολουθεί τους πολίτες σε κάθε τους κίνηση και είναι έτοιμος να επέμβει με πρόσχημα την ασφάλειά τους». Batman - Ο σκοτεινός Bon Viveur H δολοφονία των γονιών του μπροστά στα μάτια του μπορεί να του άφησε βαθιά ψυχολογικά τραύματα αλλά και μια διόλου ευκαταφρόνητη περιουσία με την οποία μπορούσε να παίζει το ρόλο του εύπορου διώκτη του εγκλήματος. Γεννημένος και αυτός λίγο πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο πρεσβεύει τις ίδιες συντηρητικές αξίες με τον Σούπερμαν και παραμένει σύμβολο του νόμου και της αυστηρής πειθαρχίας ακόμη και μέσα στην άτακτη δεκαετία του ΄60. Όπως σημείωνε πριν από μερικά χρόνια ο βρετανικός Guardian,  «ήρωες όπως ο Batman δημιουργούνται σε εποχές κρίσης όταν επικρατεί μια απλουστευτική λογική - είτε είστε μαζί μας ή εναντίον μας. Spiderman: Ο απένταρος φωτογράφος Σε αντίθεση με τους περισσότερου ήρωες, που διέθεταν μια στοιχειώδη οικονομική επιφάνεια ο Spiderman, ως γνήσιο τέκνο της ταραγμένης δεκαετίας του ΄60, ήταν νέος και απένταρος. Εργαζόμενος ως φωτογράφος κατάφερνε μόλις και μετά βίας να πληρώνει το ενοίκιο σε μια υποβαθμισμένη γειτονιά της Νέας Υόρκης. Ο ελάχιστος αυτός αντικομφορμισμός ήταν αρκετός ώστε η αφίσα του να φιγουράρει σε εφηβικά δωμάτια δίπλα σε αυτή του Μπομπ Ντίλαν και του Τσε Γκεβάρα.   Ίσως γι΄ αυτό η Marvel αποφάσισε πριν από μερικές εβδομάδες να παρουσιάσει και ένα νέο Spiderman, τον Miles Morales, οποίος είναι μαύρος και λατίνος.      Green Arrow: Το πράσινο βέλος Λιγότερο γνωστό στο ευρωπαϊκό κοινό ο Green Arrow αποτελεί ένας είδος Ρομπέν των φτωχών ο οποίος (ενίοτε) μάχεται ακόμη και για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Κάποιοι φίλοι του παίρνουν ναρκωτικά ενώ ο ίδιος  κινείται συχνά πέρα από τα όρια του νόμου πραγματοποιώντας μικρές «αναδιανομές εισοδήματος» υπέρ των φτωχών. Θεωρείται αγνωστικιστής ενώ αρκετοί αμερικανοί blogger τον χαρακτηρίζουν πλέον σαν «μαρξιστή» και «κομμουνιστή» - λέξεις που φαίνεται να έχουν χάσει οριστικά το νόημά τους στις ΗΠΑ αφού αποδίδονται ακόμη και στον Μπαράκ Ομπάμα. V: Ο προμηθέας  των σούπερ ηρώων Αιώνια καταδικασμένος σε ρόλο αουτσάιντερ ο πρωταγωνιστής του V for Vendetta οριακά μόνο πληροί τις προϋποθέσεις για να ενταχθεί στο πάνθεον των υπερ-ηρώων. Όχι μόνο γιατί δεν διαθέτει υπερφυσικές ιδιότητες (το ίδιο ισχύει και για τον Batman και τον Green Arrow) αλλά κυρίως γιατί αμφισβητεί τη βασική αρχή που λέει ότι οι υπερήρωες έρχονται στη γη για να διατηρήσουν το status quo και όχι να το ανατρέψουν. Τινάζοντας στον αέρα το βρετανικό κοινοβούλιο, ο αγαπημένος ήρωας του Τόνι Νέγκρι (όπως τον χαρακτήρισε ο Σλαβόι Ζίζεκ), θα μπορούσε να υποπέσει αυτομάτως στην κατηγορία των διαβόητων τρομοκρατών. Ο ίδιος όμως είχε εξασφαλίσει με τις προηγούμενες κινήσεις του ότι η τρομοκρατική του ενέργεια δεν ήταν ένα τυφλό χτύπημα αλλά η αρχή μιας επανάστασης.     Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό E της Ελευθεροτυπίας 9/9/2011

Πηγή